Leesvaardigheid begint met leesplezier

17 februari 2024 – Uit het jongste internationale PISA-onderzoek blijkt dat de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren steeds harder daalt. 15-jarigen in ons land scoren flink onder het gemiddelde van vergelijkbare landen. Mijnders: ‘Leesvaardigheid vraagt om meters maken. Laat leerlingen ervaren dat je van lezen kunt genieten. Wie lezen leuk vindt, leest meer.’

Uit de praktijk: Leesvaardigheid op de Rehobothschool te Ridderkerk

De concentratie om een half uur te lezen is er nauwelijks meer

De uitkomsten van het PISA-onderzoek verbazen Mijnders niet. ‘We leven in een snelle maatschappij met veel afleiding. Ook de smartphone leidt tot kort en oppervlakkig lezen. De krant wordt niet meer gespeld, maar we checken het nieuws even snel op onze telefoon. Jongeren lezen in hun vrije tijd vooral de ondertiteling van films. De concentratie om een half uur te lezen is er nauwelijks meer. In christelijke gezinnen wordt wel iets meer gelezen dan gemiddeld, maar ik zie de ontlezing daar ook.’

Ook lesmethoden zijn veranderd, constateert Hans Mijnders, directeur van de Rehobothschool te Ridderkerk en jeugdboekenschrijver. ‘Vroeger begon een nieuw hoofdstuk met een lange leestekst, waar je met de klas over in gesprek ging. Tegenwoordig bevatten lesboeken vooral korte fragmenten. Begrijpend lezen is een afzonderlijk vak en dat is best gekunsteld. Op de Rehobothschool gebruiken we Nieuwsbegrip, maar we zijn daar niet heel tevreden over. We denken op dit moment na over een nieuwe taalmethode. Het zou mooi zijn als het een methode wordt waarin begrijpend lezen is geïntegreerd, maar bij onze definitieve keuze spelen meer criteria een rol.

Het zou mooi zijn als er een methode komt waarin begrijpend lezen is geïntegreerd.

Laat kinderen lezen wat ze zelf leuk vinden

Kinderen die niet in een leescultuur opgroeien, pakken uit zichzelf niet snel een boek. Terwijl ze juist veel moeten lezen om hun woordenschat te vergroten en kennis op te doen over de wereld. Scholen moeten zich inspannen om van kinderen weer lezers te maken, vindt Mijnders. ‘De drive van christelijke scholen is ten diepste dat kinderen Gods Woord leren kennen. Daar hebben ze leesvaardigheid voor nodig. Maar de opdracht geldt ook voor elke andere school, want wie niet goed kan lezen mist veel en loopt in zijn vervolgopleiding en in de maatschappij tegen veel problemen aan.’
Het beste om kinderen aan het lezen te krijgen, is volgens Mijnders zorgen voor leesplezier. ‘Laat leerlingen ontdekken dat lezen leuk is. Investeer in klassenbibliotheken met boeken voor alle niveaus en interesses. Geschikte boeken zijn er genoeg. Laat kinderen lezen wat ze zelf leuk vinden. Het ene kind is blij met een geschiedenisboek, een ander houdt van avonturenverhalen of van een boek met veel plaatjes. Ga erbij zitten als kinderen een boek uitzoeken en help ze met kiezen.’

Laat leerlingen ontdekken dat lezen leuk is.

Ik heb jarenlang De brief van de koning als vervolgverhaal verteld

Mijnders denkt met plezier terug aan de momenten van stillezen met de hele klas, toen hij zelf nog leerkracht was. ‘Prik er vaste tijden voor en ga zelf ook zitten lezen. Ook praten over boeken, voorlezen en vertellen zijn goede manieren om de interesse van kinderen te wekken. Ik heb jarenlang het laatste halfuur voor het weekend De brief van de koning van Tonke Dragt verteld als vervolgverhaal. Daar hoor ik oud-leerlingen nu nog over.’
Wat niet motiveert is volgens Mijnders verslagen maken van gelezen boeken. ‘Ik liet leerlingen alleen naam, datum, titel en auteur noteren en in één zin aangeven waarom klasgenoten het boek zouden moeten lezen. Dat bladerde ik af en toe eens door, zodat ik een beeld had wat er gelezen werd.’

Praten over boeken, voorlezen en vertellen zijn goede manieren om de interesse van kinderen te wekken.

Kinderen in groep 8 vinden prentenboeken ook nog leuk

De Rehobothschool heeft enkele jaren geleden met coronagelden en met hulp van het adviesbureau van Vrouwke Klapwijk de klassenbibliotheken opgefrist. ‘Vrouwke en haar collega hebben eerst al onze boeken gescreend. Schrik niet: zestig tot zeventig procent bleek kapot of verouderd! Die boeken mochten de kinderen mee naar huis nemen. Het stapeltje dat per klas overbleef, werd gerubriceerd op leesbeleving en aangevuld met nieuwe leesboeken, gedichtenbundels en informatieve boeken over allerlei onderwerpen. Ook hebben we een prachtige prentenboekenbibliotheek.’
Kinderen in groep 8 vinden prentenboeken ook nog leuk, weet Mijnders uit zijn tijd voor de klas. ‘Ik had jaarlijks een prentenboekendag. Dan las ik door de dag heen een stuk of acht prentenboeken voor en aan het eind kozen we onze favoriet. Dat vonden ze geweldig.’

De Rehobothschool heeft enkele jaren geleden de klassenbibliotheken opgefrist.

Mijn leerlingen kwamen op muzikaal gebied tekort

Het is overduidelijk dat Mijnders passie heeft voor lezen en jeugdboeken. Hij houdt van verhalen vertellen, reden waarom hij ook zelf is gaan schrijven. In 1999 kwam zijn eerste boek uit en inmiddels staan er ruim zestig titels op zijn naam. ‘Voor jongere kinderen wil ik alleen dat ze plezier hebben in het lezen. In mijn boeken voor de oudere jeugd staat ook een thema uit hun leefwereld centraal.’
Mijnders realiseert zich dat niet elke leerkracht animo heeft voor lezen. ‘Wie zelf niet van lezen houdt, kan het enthousiasme niet in dezelfde mate overbrengen als wie wel een liefhebber is. Daar hoef je niet krampachtig over te doen. Elke leerkracht heeft zijn eigen interesses. De een houdt van lezen, de ander is muzikaal, een volgende weet heel veel van geschiedenis of is supercreatief. Toen ik nog een klas had, kwamen mijn leerlingen op muzikaal gebied zwaar tekort.’

Wie zelf niet van lezen houdt, kan het enthousiasme niet in dezelfde mate overbrengen als wie wel een liefhebber is.

Wissel tips uit hoe je leerlingen aan het lezen krijgt

‘Maar als je liefde voor je leerlingen hebt, wil je hen verder helpen. Dan moet je je ervan bewust zijn hoe belangrijk het leesonderwijs voor hen is. Als je zelf kennis tekort komt, maak dan gebruik van de kwaliteiten van je collega’s. Vraag een collega die veel van boeken weet om advies over je klassenbibliotheek. Of wissel tips uit met elkaar hoe je leerlingen aan het lezen krijgt.’

Als eventuele rol voor de SLRO ziet Mijnders het bijdragen aan bewustwording en kennisdeling. ‘Maar wel laagdrempelig en praktisch, geen praatgroepen instellen of rapporten schrijven. Die passen niet bij de cultuur die we op onze school willen. Wij vergaderen juist zo min mogelijk en proberen ‘ballast’ uit de school te houden. Een klas vol verschillende kinderen begeleiden, hen aan het lezen krijgen, op een goed rekenniveau brengen, enzovoort, dat is als topsport. Daar moet je je op kunnen concentreren en zo veel mogelijk van je tijd aan kunnen geven.’